-
1 ачык түгел
1) нея́ркий (цвет, тон)2) непого́жий ( день)3) нея́сный ( очертания противоположного берега); неотчётливый (рисунок, фотоизображение, чей-л. голос, произношение); нечёткий ( второй экземпляр рукописи)4) неопределённый, нея́сный (смысл чьих-л. слов, чья-л. цель, взгляд, время, обстановка)5) невразуми́тельный (чей-л. ответ, голос), невня́тный6) неразбо́рчивый ( почерк); неотчётливый, нечёткий7) неприве́тливый, нераду́шный (человек, его лицо) -
2 ачык
1. прил.1) откры́тый, раскры́тый, распа́хнутыйачык ишек — откры́тая дверь
ачык китап — раскры́тая кни́га
ачык тәрәзә — распа́хнутое окно́
ачык космоска чыгу — вы́йти в откры́тый ко́смос
ачык якалы күлмәк — руба́шка с откры́тым во́ротом
ачык иҗек — откры́тый слог
2) о́тпертый, неза́пертый (замок, амбар)3) обнажённый, го́лый, оголённый, откры́тыйачык тән — обнажённое те́ло
ачык дала — откры́тая (го́лая) степь
4) я́сный, све́тлый, пого́жий, я́ркий; чи́стыйачык күк йөзе — чи́стое не́бо
көн бик ачык — пого́да о́чень я́сная
5) све́тлый, я́ркий (цвет, тон, оттенок); све́тло-, я́рко-ачык төсләр — я́ркие цвета́
ачык зәңгәр — я́рко-си́ний; све́тло-си́ний
ачык кызыл — я́рко-кра́сный
ачык яшел буяу — све́тло-зелёная кра́ска
6) перен. я́сный, чёткий ( план чего); откры́тый, я́вный, определённый (намёк, подтекст); очеви́дный ( факт)ачык гайбәт — я́вная клевета́ (ложь)
дуслыкның ачык дәлиле — очеви́дное свиде́тельство дру́жбы
ачык фикер үткәрү — провести́ чёткую мысль
тәкъдимегез ачык түгел — ва́ше предложе́ние не совсе́м я́сно
7) перен. вня́тный, вразуми́тельный, прямо́й, конкре́тный, чёткий, отчётливый ( ответ); членоразде́льныйачык аңлатма — вразуми́тельное объясне́ние
ачык сөйләм — членоразде́льная речь
имзасы ачык түгел — по́дпись неразбо́рчивая
9) перен. приве́тливый, раду́шный, доброду́шный ( человек)ачык йөз — приве́тливое лицо́
10) перен. зво́нкий, отчётливый ( голос)11) гла́сный, откры́тый; свобо́дныйачык тәнкыйть — гла́сная кри́тика
ачык суд — откры́тый суд
ачык тавыш бирү юлы белән — путём откры́того голосова́ния
ачык сайлаулар — откры́тые вы́боры
12) публи́чный, откры́тый (о лекциях, защите диссертации)•- ачык ара- ачык җир
- ачык урын
- ачык итеп
- ачык рәвештә
- ачык серкәләнүчеләр
- ачык сизелү
- ачык беленү
- ачык күренү
- ачык су
- ачык түгел
- ачык фикерле
- ачык карашлы
- ачык хат
- ачык һава
- ачык һавага
- ачык һавада••ачык авызлылык — ротозе́йство
ачык йөзле (чырайлы) — см. ачык 1. 10)
ачык күзле — проница́тельный, зо́ркий, яснови́дящий; прозорли́вый книжн.
ачык күзлелек — проница́тельность, зо́ркость; прозорли́вость книжн.
ачык күңелле — открове́нный, и́скренний, чистосерде́чный, прямоду́шный, откры́тый; откры́тая душа́; душа́ нараспа́шку ( у кого)
ачык күңеллелек — открове́нность, и́скренность, чистосерде́чие, чистосерде́чность, прямоду́шие
- ачык авызлыачык чырай (йөз) белән — см. ачык 2. 5)
- ачык йөз
- ачык чырай
- ачык та тишек 2. нареч.1) откры́то, откры́тым; раскры́тым; распа́хнутыммәсьәләне ачык калдыру — оставля́ть вопро́с откры́тым
2) перен. я́сно, чётко, то́чно (определить задачи, наметить план действий)3) перен. вня́тно, вразуми́тельно, пря́мо, конкре́тно ( отвечать на вопросы); членоразде́льно (объяснять, говорить)4) чётко, разбо́рчиво (писать, подписать)5) перен. приве́тливо, раду́шно, доброду́шно (поздороваться с кем, встречать гостей)6) перен. зво́нко, отчётливотавышы ачык ишетелә — го́лос его́ слы́шится отчётливо
7) гла́сно (разбирать конфликт, поощрять кого); откры́то, в откры́тую (высказать своё мнение, критиковать кого, что)3. в знач. сущ.; в косв. ф.1) см. ачыклык 1)-15)ачыкка чыгыйк — вы́йдем на просве́т (откры́тое ме́сто)
аран ачыгына киртә салу — заложи́ть же́рдью прохо́д (вход) в заго́н
2)а) см. ачык һаваб) ачыкка см. ачык һавагав) ачыкта см. ачык һавада -
3 һәрхәлдә
вводн.; сл.во вся́ком слу́чае, по кра́йней ме́ре, так и́ли ина́чеһә́рхәлдә, без иртәгә очрашырга тиеш — так и́ли ина́че, за́втра мы должны́ встре́титься
һә́рхәлдә, әлегә мәсьәлә ачык түгел — во вся́ком слу́чае, пока́ вопро́с не я́сен
-
4 кояш
сущ.1) со́лнце, со́лнышко ласк. || со́лнечныйкояш чыгуы — восхо́д со́лнца; ра́но у́тром; ни свет ни заря́
иртәнге кояш — у́треннее (восходя́щее) со́лнце
кичке кояш — вече́рнее (зака́тное) со́лнце
кояш чыкканан кояш батканга кадәр — от зари́ до зари́, це́лый день
кояш җылысы — со́лнечное тепло́
кояш түгел - бөтен дөньяны җылыта алмассың — (посл.) не со́лнышко - всех не обогре́ешь
ерактагы кояш җылы була — (посл.) со́лнце далеко́, а гре́ет хорошо́; со́лнце издалека́ лу́чше гре́ет (букв. кто живет далеко от тебя, бывает ближе - о родственниках)
2) перен.; поэт. со́лнце (употребляется как символ, в смысле источник)бәхет кояшы — сча́стье (букв. со́лнце сча́стья)
гаделлек (өмет) кояшы — со́лнце (исто́чник) справедли́вости (наде́жды)
тиздән җиңү кояшы балкыр — ско́ро засия́ет со́лнце побе́ды
3) как обращение кояшым ласк. со́лнышко моёкил, кояшым, кил, нурым — приходи́, со́лнышко моё, приходи́, све́тик мой
•- кояш батышы
- кояш баю
- кояш бату
- кояш баю сәгате
- кояш баю вакыты
- кояш ваннасы
- кояш двигателе
- кояш батареясы
- кояш карый торган як
- кояш төшкән як
- кояшка каршы як
- кояш кыздыруы
- кояш кызуы
- кояш сәгате
- кояш системасы
- кояш сугу
- кояш таҗы
- кояш таплары
- кояш торгынлыгы
- кояш торышы
- кояш чәчкәсе
- кояш чыгышы
- кояш яратучы үсемлекләр
- кояшка карап
- кояшка тартылу
- кояшта кызыну••кояш белән бергә — с со́лнцем, о́чень ра́но
кояш кире яктан чыкканда — когда́ на горе́ рак сви́стнет (букв. когда́ со́лнце взойдёт с обра́тной стороны́)
- кояш алу- кояш ашау
- кояш иле
- кояш кебек ачык
- кояш шикелле ачык -
5 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
6 әйтү
неперех.1) говори́ть, сказа́ть, мо́лвить, промо́лвить, сообща́ть, заявля́тьдөресен әйтү — говори́ть пра́вду
ачыктан-ачык әйтү — заявля́ть открове́нно
үз фикереңне әйтү — сказа́ть своё мне́ние
шаяртып әйтү — говори́ть в шу́тку
күрешербез дип әйтте — говори́л, что встре́тимся
әйткән сүз - аткан ук — (погов.) на чём стоя́л - на том стою́ (букв. ска́занное сло́во - вы́пущенная стрела́)
2) сказа́ть, предположи́ть, поду́матьул бик кайгырды дип әйтмәссең — не ска́жешь, что он осо́бенно пережива́л
3) передава́ть/переда́ть, сообща́ть/сообщи́тьадресны әйтү — сообщи́ть а́дрес
сәлам әйтү — передава́ть приве́т
4) веле́ть, попроси́тькилергә әйтү — веле́ть прийти́
5) называ́ть, именова́тьүз исемеңне әйтү — называ́ть своё и́мя
моңа ничек дип әйтәләр? — как э́то называ́ется?
6) произноси́ть, чита́ть, деклами́роватьтост әйтү — произнести́ тост
7) выгова́ривать, произноси́ть, артикули́ровать"р" авазын әйтә алмау — тру́дно произноси́ть звук "р"
8) подска́зывать/подсказа́ть, предска́зывать/предсказа́ть ( о предчувствии)ниндидер сәер сизенү миңа әйтә килде — како́е-то стра́нное предчу́вствие говори́ло мне
ана йөрәге аңа әйтте — се́рдце ма́тери подсказа́ло ей
9) исполня́ть, воспроизводи́тьтакмак әйтү — исполня́ть часту́шки
10) говори́ть, свиде́тельствовать (о чём-л.); ука́зывать (на что-л.)фактлар сезнең файдага әйтмиләр — фа́кты говоря́т не в ва́шу по́льзу
11) гласи́ть ( о чём)закон әйтә — зако́н гласи́т
12) звать, приглаша́тькунакка әйтү — звать (приглаша́ть) в го́сти
туйга әйтү — приглаша́ть на сва́дьбу
әйткән җирдән калма - чакырмаган җиргә барма — (посл.) от приглаше́ния не отка́зывайся, незва́ным не явля́йся
13) в сочет. с вспом. гл. дип в ф. 3 л.; мн. әйтәләр говоря́т, толку́ют (что-л.)аны яңа эшкә күчкән дип әйтәләр — говоря́т, что он перешёл на но́вую рабо́ту
14) разг.; перен.; в сочет. с гл. на -рга/-ргә хоте́ть, жела́ть; пыта́тьсякайтырга әйтә — хо́чет идти́ (пое́хать) домо́й
бала аягына басарга әйтә — ребёнок пыта́ется вста́ть на́ ноги
15) в знач. мод. сл. әйтәм то́-тосм. тж. әйтәм аныәйтәм, әнисенең кәефе яхшы — то́-то, у ма́тери хоро́шее настрое́ние
•- әйтәм аны
- әйтәм җирле
- әйткән сүз
- әйтә алу
- әйтә салу
- әйтеп бетермәү
- әйтеп бетерү
- әйтеп бирү
- әйтеп җибәрү
- әйтеп калдыру
- әйтеп кую
- әйтеп тору
- әйтеп чыгу
- әйтеп яздыру••әйтеп бетергесез (биргесез) — невырази́мый, неизъясни́мый
әйтеп салу (ташлау) — сболтну́ть, проговори́ться
әйтергә генә ансат — легко́ сказа́ть
әйтергә тел бармый — язык не повора́чивается сказа́ть
әйтергә түгел — ни в ска́зке сказа́ть, ни перо́м описа́ть
әйтерең бармы — и не говори́ ( о полном согласии)
әйтерлек нәрсәсе юк — ничего́ осо́бенного
әйткән - беткән! — и никаки́х гвозде́й!
әйткәндәй булмасын — чего́ до́брого
әйтмә (дә) инде! — что и говори́ть!
әйтәсе дә (әйтеп торасы да) юк — не́чего и говори́ть
әйттем исә кайттым — беру́ (свои́) слова́ наза́д
әйттең (бер) сүз — ска́жешь то́же; ну, (ты) и загну́л!
-
7 буяу
I перех.1) кра́сить, покра́сить, вы́красить, закра́сить, окра́шивать/окра́сить; покры́ть ( чем) || кра́шение, покра́ска, выкра́шивание, окра́ска, окра́шивание; покры́тие || краси́льный, окра́сочный, маля́рныйкойманы зәңгәр төскә буяу — окра́сить (покра́сить, вы́красить) забо́р в си́ний цвет
чәчне буяу — кра́сить во́лосы
картинаны лак белән буяу — покры́ть карти́ну ла́ком
буяу цехы — краси́льный цех
буяу эшләре — маля́рные (окра́сочные) рабо́ты
2) кра́ситься, подкра́шивать/подкра́сить (лицо, губы) || покра́ска3) перен. приукра́шивать, приукраша́ть/приукра́сить, лакирова́ть || приукра́шивание, лакиро́вка4) разг. па́чкать/испа́чкать/запа́чкать, мара́ть/замара́ть, ма́зать, пома́зать, вы́мазать, разма́зывать/разма́зать, грязни́ть, загрязня́ть/загрязни́ть || маха́ние, па́чканье, разма́зывание, загрязне́ниекулларны буяу — па́чкать ру́ки
күлмәкне үлән яшеленә буяу — замара́ть пла́тье зе́ленью травы́
5) перен.; разг. па́чкать, мара́ть, ма́зать (делать что-л. неумело, небрежно, грязно)нинди рәсем булсын, кәгазь буяп утырам — како́й там рису́нок, про́сто сижу́, бума́гу па́чкаю (мара́ю)
кәгазь буяп язып торасы да түгел иде — не сто́ило да́же бума́гу мара́ть
6) перен. поро́чить/опоро́чить, черни́ть/очерни́ть, мара́ть/замара́ть, запа́чкать, опозо́рить, обессла́вить, обесче́ститьялган хәбәрләр таратып, кемнең дә булса исемен (абруен) буяу — распространи́в небыли́цы, опоро́чить чьё-л. и́мя (репута́цию)
•- буяп алу- буяп бетерү чыгу
- буяп бетерү
- буяп каплау
- буяп кую
- буяу бүлмәсе••II 1. сущ.буяп күрсәтү — изобража́ть ( или представлять) в ро́зовом све́те (цве́те)
1) кра́ска, краси́тель; натураль буялар натура́льные краси́тели; майлы буяу ма́сляная кра́ска2) окра́ска, раскра́ска, покра́ска; покры́тие; аппаратураның буявы купкан облупи́лась покра́ска аппарату́ры; түбәнең буявы бик матур булган о́чень краси́вой получи́лась окра́ска кры́ши3) обычно в мн. ч. кра́ски; тон, цвет, окра́ска, колори́т; күк кырые матур буяулар белән буялды край не́ба окра́сился краси́выми кра́сками; картинада ачык буяулар юк иде на карти́не не́ было я́рких кра́сок (тоно́в)4) перен. обычно во мн. ч. кра́ски (о выразительных средствах речи, музыки и т. п.)иң кара буялар белән тасвирлау — опи́сывать са́мыми тёмными кра́сками
•- буявы чыгу
- буявы керү
- буявы сеңү
- буявы уңу 2. прил.цветно́йбуяу каләме — цветно́й каранда́ш
-
8 дию
I гл.; неперех.1) сказа́ть, говори́ть, промо́лвитьсәлам диегез — переда́йте приве́т
моңа нәрсә диярсез инде? — что вы ска́жете на э́то?
авыру сәламәтләнде дисәң дә ярый — мо́жно сказа́ть, что больно́й вы́здоровел
ул кичә үк кайткан, диләр — говоря́т, что он ещё вчера́ верну́лся
"Авырыйм",- диде ул әкрен генә — "Боле́ю", - промо́лвил он ти́хо
2) счита́ть каки́м, называ́тьэшне әле тәмамланган дип булмый — рабо́ту ещё нельзя́ счита́ть завершённой
моны ничек дияргә инде? — ка́к же э́то называ́ть?
ачык сөйләргә кирәк: акны - ак, караны кара дияргә — ну́жно говори́ть я́сно: бе́лое называ́ть бе́лым, чёрное - чёрным
мондый кыю кешеләргә герой диләр — таки́х сме́лых люде́й называ́ют геро́ями
4) полага́ть, ду́мать, счита́ть ( чаще с союзом что)аны берни белми дисезме? — ду́маете, (что) он ничего́ не зна́ет?
эш өметсез дияргә нигез юк — нет основа́ний полага́ть, что рабо́та безнадёжная
ул да шулай ди — он то́же так счита́ет
5) хоте́ть, ду́мать, жела́ть; име́ть наме́рениебүген үк кайтырмын дигән иде — хоте́л сего́дня же верну́ться
танышам дисәгез, кулъязма өстәлдә — е́сли жела́ете ознако́миться - ру́копись на столе́
әйтергә дигәнемнең барысын да әйтә алмадым — я не мог вы́сказать всего́, что хоте́л (ду́мал) сказа́ть
6) в отриц. ф. дими не счита́ться с тем, что; не обраща́ть внима́ния (на что-л.); несмотря́ (на что-л.)яңгыр димиләр, эшли бирәләр — не обраща́ют внима́ния на дождь, продолжа́ют рабо́тать; несмотря́ на дождь, продолжа́ют рабо́тать
7) в знач. вводн. сл. в соста́ве сло́жного сказу́емого диа) говоря́т, что...быел җәй яңгырлы булачак, ди — говоря́т, что в э́том году́ ле́то бу́дет нена́стным
б) допу́стим, ска́жем, предполо́жимярар, ул белмәсен дә, ди — ла́дно, допу́стим, он не зна́ет
в) бу́дто бымин бу турыда ишетмәдем дип әйтә, ди — говори́т, бу́дто бы он об э́том не слы́шал
г) в ре́пликах выража́ет несогла́сие с отте́нком иро́нии ка́к бы не...булган ди, гомердә булмаганны — ка́к бы не та́к, тако́го в жи́зни не быва́ло
чыкты ди, көт! — ка́к бы не та́к! вы́йдет, жди
бара ди, бармый торсын әле! — ка́к бы не та́к! никуда́ не пойдёт
д) разг. так иышандылар ди сиңа — так и пове́рили тебе́
курыкканнар ди синең янавыңнан — так и испуга́лись твои́х угро́з
8) в знач. частицы диа) в риторич. вопр. предл. жеэшләмичә ничек яшәп булсын ди? — ка́к же мо́жно жить без рабо́ты?
б) разг. с оттенком иронии как бу́дто, бу́дто быйөрисең шунда, синнән башка булдыра алмаслар ди — хо́дишь то́же, как бу́дто без тебя́ не упра́вятся
9) в знач. послелога дигәндәа) насчёт (кого-л., чего-л.); по ча́сти (чего-н.)балалар дигәндә аның күңеле тыныч — насчёт дете́й душа́ у неё споко́йна
хәйлә дигәндә ул беркемгә бирешмәс — насчёт (по ча́сти) хи́трости он никому́ не усту́пит
б) ра́ди (кого-л., чего-л.); см. тж. өченсез дигәндә аяк идәндә — погов. ра́ди вас на всё гото́вы
футбол дигәндә бөтен дөньясын оныта — ра́ди футбо́ла всё на све́те забыва́ет
в) в тече́ние, по проше́ствии; не пришёл и...бер ай дигәндә — в тече́ние (по проше́ствии) ме́сяца; не прошло́ и ме́сяца
алтынчымы, җиденчеме көн дигәндә — в тече́ние шести́-семи́ дней; не прошло́ и шести́-семи́ дней
г) как ра́з в то вре́мя; то́лько чтобез кайтабыз дигәндә, яңгыр башланды — как ра́з в то вре́мя, когда́ мы собира́лись домо́й, начался́ дождь; то́лько что мы собрали́сь домо́й, начался́ дождь
10)а) в знач. изъяснит. союза при неуверенной передаче чужого намерения дигәндәйкичкә кайтырмын дигәндәй әйткән иде — говори́л, бу́дто бы к ве́черу вернётся
б) сло́вно говоря́"риза" дигәндәй башын какты — сло́вно говоря́ "согла́сен", кивну́л голово́й
11) в знач. связующего вводн. сл. дигәндәй как говори́тсякышын, таң ата да кич була дигәндәй, көннең үткәнен сизми дә каласың — зимо́й, как говори́тся, света́ет и ту́т же вечере́ет, и не замеча́ешь, как прохо́дит день
12) в знач. вводн. сл.; разг. в составе вводных словосочетаний или предложений дигәннән, кста́ти, о...; да, о (об)...уку дигәннән, кайчан тәмамлыйсың институтны? — кста́ти, об учёбе, когда́ ты зака́нчиваешь институ́т?
кыш салкын булды дигәннән, ферма терлекләренә зыян килмәдеме? — кста́ти, о зиме́: не пострада́л ли скот на фе́рме от си́льных моро́зов?
13) в знач. послелога дипа) с им. п. о, в, заэш дип борчыла — беспоко́ится о рабо́те
балаларым әни дип үлеп торалар иде — де́ти во мне души́ не ча́яли
кем дип белдең син аны? — за кого́ ты его́ принима́ешь?
б) разг.; в им. п. в реплике, связанной с предыдущим контекстом, переводится повтором подчинительного словакем дип, күптәнге танышым — кто́-кто́, давни́шний знако́мый
каян дип, кем хәтерли инде аларны — отку́да-отку́да, кто их сейча́с по́мнит
14) в знач. подчин. союза дипа) изъяснит. что; что́бы; для того́ что́быкайтырсың дип көттек — жда́ли, что вернёшься
хәзер үк эшли башласыннар дип әйтергә куштылар — веле́ли переда́ть, что́бы неме́дленно приступи́ли к рабо́те
поездга соңга калмыйм дип... — что́бы (для того́ что́бы) не опозда́ть на по́езд...
б) изъяснит. бу́дто, бу́дто быүзем күрдем дип сөйләгән була — уверя́ет, бу́дто ви́дел сам
в) изъяснит.; в сочет. с гл. бәяләү, карау, санау, табу какбезгә чит кешеләр дип карыйлар — на нас смо́трят как на чужи́х люде́й
кимчелек дип бәяләү — расце́нивать как недоста́ток
авырыйм дип эшкә килмәде — из-за боле́зни не пришёл на рабо́ту; ссыла́ясь на боле́знь, не вы́шел на рабо́ту
салкын дип куркалар — боя́тся из-за хо́лода
д) цел.; с им. п. ра́ди (кого-л., чего-л.)барыбыз да балалар дип тырышабыз инде — все стара́емся ра́ди дете́й
нәрсә дип син бу эшкә алындың? — ра́ди чего́ ты взя́лся за э́ту рабо́ту?
е) цел.; в направит. п. для; на, за, покемгә дип алдың бу китапларны? — для кого́ купи́л э́ти кни́ги?
эшкә дип җыену — собира́ться на рабо́ту
юлга дип акча бирү — дать де́ньги на доро́гу
билетка дип чират тору — стоя́ть в о́череди за биле́том
суга дип бару — пойти́ за водо́й
15) разг.; в знач. усил. частицы дигәч (между гл. повторами) да (да и, и) всё; (раз) сказа́л..., (зна́чит)әйтмим дигәч әйтмим — не скажу́ да (и) всё
китмисең дигәч китмисең — не уе́дешь да и всё; ска́зано не уе́дешь, зна́чит не уе́дешь
булмый дигәч булмый — раз сказа́л не бу́дет, зна́чит не бу́дет
эшлим дигәч эшли инде — раз сказа́л сде́лает, зна́чит сде́лает
16) в знач. уступ. союза с частицей тә хоть (хотя́) иавыр дигәч тә, эшем алай зарланырлык түгел — хоть и тру́дно, но не жа́луюсь на свою́ рабо́ту
шаярам дигәч тә, чама белергә кирәк — хотя́ и шу́тишь, на́до знать ме́ру; шу́тка шу́ткой, но на́до и ме́ру знать
17) разг.; в знач. усил. частицы при однород. чл. предл. дисең, дисеңме, дисәң и..., и...кызның акылымы дисең, эшкә уңганлыгымы дисең, буе-сыны дисеңме - барысы да килгән иде — де́вушка всем вы́шла: и умо́м, и трудолю́бием, и ста́тью
җырга дисәң - җырга, биюгә дисәң, биюгә оста — и петь, и пляса́ть мастери́ца
18) разг.; в знач. усил. частицы при повторах дисәң (обычно с частицей дә) так, ну именә ул бригадир дисәң бригадир! — вот он бригади́р так бригади́р!
19) в знач. частицы огранич. диярлек почти́ел саен диярлек — почти́ ежего́дно (ка́ждый год)
бөтен шәһәрне диярлек әйләндем — объе́здил почти́ весь го́род
•- дип атау- дип йөртү
- дип аталу
- дип йөртелү
- дип табу
- дип тану
- дип табылу
- дип танылу••дигән булып — под ви́дом чего́, ссыла́ясь на что
II сущ.; фольк.дигән сүз — (э́то) зна́чит, (э́то) означа́ет
1) див, злой дух; де́мон, чудо́вище2) перен. гига́нт, велика́н, исполи́ндиюдәй адәм — челове́к исполи́нского телосложе́ния
•- дию кебек
- дию пәрие
- дию үләне -
9 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап
См. также в других словарях:
ачык — с. 1. Ябылмаган. Йомылмаган 2. Бикләнмәгән. рәв. Бикләмичә, япмыйча 3. Түбәсез, ябусыз, каплаусыз. рәв. Капламыйча, япмыйча 4. Ышыкланмаган. Кысрыкланмаган. Сакланусыз. Яшеренмичә турыдан туры көрәшә торган 5. Тәннең муен, күкрәк, җилкә тирәләре… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
караңгы — (КАРАҢГЫЛЫК) – 1. Яктылык төшмәгән, якты түгел 2. Төп төскә карата куерак, каралҗымрак 3. күч. Надан, артта калган 4. күч. Ачык түгел, билгесез, серле 5. күч. Авыр тәэсирле, ямьсез, күңелсез, начар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябулы — с. 1. Өсте каплап эшләнгән, ябып куелган ябулы савыт 2. Нәр. б. капланган, бөркәлгән 3. Ачык түгел, ябып яки бикләп куелган тәрәзәсе ябулы өй … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җете — I. с. 1. Яхшы күрә торган, үткен күзләрем ул хәтле җете түгел. рәв. Яхшы, ачык итеп (күрү, ишетү тур.) җете күрү. рәв. Аңлы, аек рәвештә, зур игътибар белән, сизгер (карау, күзәтү тур.) тирә юньгә җетерәк карыйк 2. күч. Үткен, көчле җете нурлар.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туры — I. с. 1. Кәкре бөкре түгел, бөгелмәгән, төз. рәв. Бөгелмичә, төз 2. и. мат. Туры сызык 3. Иң кыска, иң якын. Пунктларны турыдан туры тоташтырган (элемтә, юл һ. б.) 4. рәв. Ике арада тукталмыйча, кермичә. Арадагы инстанцияләрне читләтеп узып 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябык — I. с. 1. Тире астында май катламы булмаган; көр түгел, арык; киресе: симез 2. Һава торышы начар булу сәбәпле, игеннәр уңмаган, азыкка мохтаҗлык зур булган (ел) заманалар авыр, еллар ябык. ЯБЫК ТУФРАК – Кирәкле тозларга, ашламага ярлы туфрак. II.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Тукай, Габдулла — Запрос «Тукай» перенаправляется сюда; см. также другие значения. Габдулла Тукай Ğabdulla Tuqay … Википедия
икеле — с. 1. Ике компоненты булган. Икеләтә 2. и. Ике цифры 3. Өлгерешкә начар бәяне аңлата торган билге 4. Ике төрле, еш кына бер берсенә капма каршы булган. Ике төрле аңларга мөмкин булган икеле сүз сөйли 5. Шикле, ачык билгеле түгел исән калу икеле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
карачкыл — I. и. Тышкы сызыклары ачык күренеп тормаган караңгы шәүлә, сүрәт, тонык силуэт. II. КАРАЧКЫЛ – с. Күгелҗем кара, кара кучкыл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
